Skąd w północnej Polsce wzięły się tak wielkie skały?

Głaz narzutowy, eratyk, narzutniak – fragment skały litej, przyniesiony przez lądolód.

Obszary północnej i środkowej Polski pokryte są tworami polodowcowymi – składają się na nie głazy, żwirowiska, piaski, mułki, różne gliny i iły. Obok całkowicie zwietrzałych skał moreny zawierają też materiał grubszy – zaokrąglone bryły i wielkie bloki, często o objętości wielu metrów sześciennych. Część z nich uległa zniszczeniu, jednak te utworzone ze skał odporniejszych zachowały się do naszych czasów.

Głazy narzutowe są różnie zachowanym, wyselekcjonowanym materiałem skalnym o dużej wytrzymałości i odporności na działanie czynników klimatycznych. Zbudowane są przeważnie z granitów, amfibolitów, gnejsów, migmatytów, porfirów, kwarcytów.

Głazy narzutowe są zbierane na polach oraz eksploatowane z moren kamienistych np. okolic Suwałk.

Niekiedy pojęcie eratyk jest utożsamiane również z bliskim pojęciem porwak lodowcowy, które jednak dotyczy skał plastycznych lub sypkich o znacznych wymiarach. Głazy narzutowe często są też składnikami większej kry lodowcowej (porwaka lodowcowego).

Obecność głazów narzutowych ludność tłumaczyła sobie przy pomocy legend związanych z postaciami świętych lub interwencją sił nieczystych.

Według danych z 31 grudnia 2014 roku liczba głazów narzutowych w formie pomników przyrody nieożywionej w Polsce wynosiła 1083. Najwięcej głazów objętych ochroną znajduje się w województwie mazowieckim (195), a najmniej w podkarpackim (10).